Παναγία Γλυκοφιλούσα
Η πρωτότυπη ιστορική εικόνα της Παναγίας Γλυκοφιλούσας είναι εφέστια της Ιεράς Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους, που ιδρύθηκε το τελευταίο τέταρτο του 10ου αι. από το μοναχό Άγιο Φιλόθεο. Μόνασαν σ’ αυτήν σημαντικές προσωπικότητες όπως ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.
Σύμφωνα με την αγιορείτικη παράδοση, η ιστορία της εικόνας εδράζεται στα χρόνια της εικονομαχίας. Επί αυτοκράτορα Θεοφίλου, η Βικτωρία, σύζυγος πατρικίου στην Κων/πολη, για να διασώσει την εικόνα από το μένος των εικονομάχων, την πήγε στην ακροθαλασσιά και την έριξε στα κύματα. Η εικόνα αντί να βυθιστεί άρχισε να πλέει στα νερά, από το πέλαγος του Μαρμαρά προς τον Ελλήσποντο. Συνεχίζοντας το ταξίδι της , προσόρμισε στην ανατολική πλευρά του Άθω, στο λιμένα όπου 150 χρόνια αργότερα κτίστηκε η Ιερά Μονή Φιλοθέου. Όταν συγκροτήθηκε το κοινόβιο η εικόνα εμφανίστηκε με θαυματουργικό τρόπο στο γιαλό. Οι μοναχοί την εντόπισαν και όταν πλησίασαν κοντά της, η εικόνα άρχισε να λάμπει και βγαίνοντας από τη θάλασσα, παραδόθηκε στα χέρια του ηγούμενου. Στο σημείο της ακροθαλασσιάς που την απόθεσε ανέβλυσε αγίασμα, το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα. Με δεήσεις και ευχαριστίες οι μοναχοί την τοποθέτησαν στον κεντρικό ναό της Μονής.
Η Παναγία Γλυκοφιλούσα, αγιογραφημένη πάνω σε σκληρό και παχύ ξύλο, αν και υπέστη πολλές ταλαιπωρίες είναι μοναδικής ζωντάνιας. Τα θαυματά της πολλά. Αναφέρεται ότι το 1713 φωνή από την εικόνα καθησύχασε τον εκκλησιάρχη Ιωαννίκιο, που παραπονούνταν για την φτώχεια του μοναστηριού, διαβεβαιωνόντας τον ότι η Παναγία έχι την πρόνοια για τις υλικές ανάγκες της Μονής
Το 1801 τα πολύτιμα τάματά της, έβαλαν σε πειρασμό επισκέπτη τη ς μονής, ο οποίος αποφάσισε να τα κλέψει. Ο ιερόσυλος πραγματοποίησε το σκοπό του, ωστόσο το καράβι με το οποίο επρόκειτο να διαφύγει από το Άγιο Όρος στην Ιερισσό, με θαυματουργό τρόπο έμεινε ακινητοποιημένο στη θάλασσα, λίγη ώρα αφού απέπλευσε, αν και οι καιρικές συνθήκες ήταν άριστες. Οι μοναχοί που εντόπισαν το ακινητοποιημένο σκάφος κατάλαβαν τι είχε συμβεί,μπήκαν σε κάποια βάρκα και έφτασνα στο πλοίο. Έντρομος ο ιερόσυλος επέστρεψε τα κλοπιμαία και οι μοναχοί αποφάσισαν μεγαλόψυχα να μην τιμωρηθεί ο κλέφτης.
Χαρακτήρας της Βυζαντινής αγιογραφίας
Η αγιογραφία παίζει ρόλο γέφυρας ανάμεσα στον άνθρωπο και το Θείο. Χωρίς απεικονίσεις του Χριστού και των Αγίων είναι αδύνατο για τον πιστό να πλησιάσει αυτά τα πρόσωπα. Στην απεικόνιση των θρησκευτικών θεμάτων έχουν θεσπιστεί ορισμένοι κανόνες. Είναι απαραίτητο οι ζωγράφοι να αποδίδουν με πιστότητα τα χαρακτηριστικά των αγίων προσώπων, όπως έχουν παραδοθεί είτε από παλαιότερα γραπτά κείμενα είτε από διάφορα εικαστικά μέσα τα οποία ονομάζονται “αρχέτυπα”. Έτσι βλέπουμε να επαναλαμβάνεται μέσα στους αιώνες ένας αυστηρά καθορισμένος τύπος για κάθε ιερό πρόσωπο. Επίσης, είναι απαραίτητο οι μορφές να αποπνέουν πνευματικότητα. Οι άγιοι εικονίζονται αυστηροί αλλά επιεικείς, ουδέποτε χαμογελαστοί και ουδέποτε με κοσμική έκφραση. Στη Βυζαντινή αγιογραφία, αναπαρίστανται κυρίως περιστατικά από την Παλαιά Διαθήκη, το Ευαγγέλιο και τους βίους των αγίων.Το χρυσό φόντο που χρησιμοποιείται στις εικόνες, δημιουργεί την εντύπωση ενός υπερβατικού κόσμου, ο οποίος απομονώνει τη μορφή από το γήινο περιβάλλον.
Ιδιότητες της Βυζαντινής αγιογραφίας
- Καταργεί το κοσμικό φως. Σε καμία Ορθόδοξη εικόνα δεν αποδίδεται σκιά. Όλα είναι φωτεινά και ευδιάκριτα, επειδή φωτίζονται από το “Άκτιστο Φως” του Θεού.
- Καταργεί τον κοσμικό χώρο και χρόνο. Ο χώρος και ο χρόνος είναι ανθρώπινα μεγέθη.Πολλές φορές ενώνονται στην ίδια εικόνα στοιχεία που απέχουν μεταξύ τους χρονικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εικόνα της Γεννήσεως. Στην εικόνα αυτή έχουμε απεικόνιση της Γεννήσεως, της εμφανίσεως των αγγέλων στους βοσκούς, της συνομιλίας του βοσκού με τον Ιωσήφ, το λουτρό και τον ερχομό των Μάγων. Τα γεγονότα αυτά δεν έγιναν ταυτόχρονα και όμως απεικονίζονται μαζί.
- Καταργεί την προοπτική. Στη βυζαντινή Αγιογραφία το μέγεθος των πραγμάτων δεν εξαρτάται από το αν βρίσκονται κοντά μας ή μακριά μας,
